Pacifistički manifest

10.09.2015. | #Pacifistički manifest

Izašao je novi naslov u popularnoj ediciji ‘Gral’ koja donosi nove naslove svetske književnosti i zahvaljujući čijem izboru su srpski čitaoci upoznali mnoga, do sada nepoznata, imena svetske književnosti. Ovog puta to je Emil Šukri Habibi (1922–1996) i njegovo najpoznatije delo Opsimista u izvrsnom prevodu sa arapskog Srpka Leštarića. Autor je rođen u Palestini, u hrišćanskoj porodici. Jedan od najmlađih lidera Palestinske komunističke partije, ostao je u svom rodnom gradu Haifi za vreme prvog arapsko-izraelskog rata 1948. godine. Nakon rata, učestvovao je u osnivanju izraelske Komunističke partije i bio višegodišnji urednik lista Al-Itihad. Godine 1956. prelazi u Nazaret i ostaje tamo do kraja života. Bio je u nekoliko mandata član izraelskog parlamenta, Kneseta, i dobitnik je visokih književnih priznanja, među kojima i najviše izraelske književne nagrade kao jedini nejevrejin koji je njome počastvovan. Prema sopstvenoj želji, sahranjen je u Haifi. Roman neobičnog naslova skovanog od reči ‘pesimista’ i ‘optimista’ ima i složeni podnaslov koji donekle objašnjava ono što čitaoca očekuje – ‘ Čudnovati nestanak Srećka Nesrećkovića’. Habibijev anti-junak Said, kreiran donekle po ugledu na Volterovog Kandida i Hašekovog dobrog vojnika Švejka, pokušava da opstane u gotovo nemogućim uslovima stalnog sukobljavanja Arapa i Izraelaca u borbama za tzv. Zapadnu obalu u ratu iz 1948. Taj ritam neprekidnog smenjivanja perioda rata i primirja uslovio je i samu strukturu romana, fragmentarnost kao metaforu suživota Arapa i Izraelaca čije nepomirljive razlike Habibi pokušava da ublaži ironijom i gorkim humorom. Na taj način sublimiše mnoge elemente koji će znatno nakon nastanka ovog romana ranih sedamdesetih godina prošlog veka biti teorijski uobličeni kao postmodernizam. No, sigurni smo da nikakvi teorijski postulati nisu vodili autora već sasvim suprotno, realno iskustvo koje je čitavog života nadograđivao naporima za pomirenje. Habibi u okviru istog postupka korespondira sa čuvenim arapskim pesnicima, inkorporirajući tako raskošno književno nasleđe u svoj diskurs ali istovremeno ublažavajući potencijalno preteranu ispolitiziranost na koju navodi tema romana. U daljem toku Habibi se osvrće i na ratove koji su usledili, preplićući prvo lice pripovedača, Saida, sa ironijskim otklonom sveznajućeg pripovedača čija se nit naracije probija kroz dogodovštine glavnog junaka u gotovo brehtovskom maniru.Taj otklon od tragičnih događaja, postignut izuzetnim Habibijevim književnim majstorstvom pomaže čitaocu da prihvati priču o tragičnoj sudbini Palestinaca, večitim sukobima sa izraelskom državom i autorovo uočavanje mana oba naroda i uzroka nesklada u ovom tragičnom odnosu.Iako po tematici i orijentaciji veoma daleko od nečeg što bismo nazvali ženskim principom u književnosti, Habibi je roman organizovao u tri celine od kojih svaka nosi ime jedne žene značajne u Saidovom životu. Prva, mlada Juad, simboliše mladalačke zanose i duboko patrijarhalne odnose u kojima je položaj žene bio identičan položaju Palestinaca na teritorijama za koje su im rekli da više nisu njihove. Drama proterivanja i pasivnog prihvatanja izbegličke sudbine prelama se kroz doživljaje mladog Saida koji preživljava glumeći naivka i budalu. Zbog toga i najokrutnije situacije u kojima ga zatičemo ( zatvor, batinanje) čitaocu deluju podnošljivo, ne i prihvatljivo. U drugom delu romana, Bakija je žena koja postaje Saidova supruga sa kojom dobija sina. Jedini trenutak odstupanja od ironijskog i crnohumornog pripovedanja predstavlja scena u kojoj nesrećna majka pokušava da odgovori sina od oružane borbe i terorističkih metoda . Njihov dijalog sublimat je tragike i bezizlaznosti u kojoj su aktivni otpor i pasivno trpljenje izjednačeni u besmislu. Tri žene koje se pojavljuju u neobičnom životu ‘malog čoveka’ Saida simbolično predstavljaju Palestinu, najpre kao uplašenu i bespomoćnu, potom postojaniju i hrabriju da opstane na teritoriji stalno potresanoj ratnim sukobima, i konačno, mlada Juad iz trećeg dela romana koja se pojavljuje kao himera u dvostrukoj ulozi mlade ljubavnice koja bi mogla biti i sanjana ćerka, simboliše novo, odlučnije društvo koje se više ne prepušta stihiji već jasno artikuliše svoje namere i stavove. Za taj, radikalni iskorak ka modernom i korak preko granica zemlje u kojoj je proveo život, Said više nema snage. Obraća se nebeskim silama, nečemu izvan ovog posvađanog i nepopravljivog sveta. Na tom mestu mogle bi se uočiti refleksije Habibijevog hrišćanskog porekla jer njegov junak u nemom, pasivnom protestu odlučuje da neko vreme provede na stubu, poput hrišćanskih mučenika, da bi mir pronašao u nadrealnom druženju sa bićima iz svemira, možda naklonjenijima ljudskom rodu od strogog starozavetnog Boga u koga je Said izgubio veru. ‘Opsimista’ je roman o žudnji za životom, ljubavlju i mirom, roman koji će osvojiti čitaoce originalnim stilom koliko i tematikom o večitom sukobu dva naroda oko jedne teritorije i neophodnosti tolerancije i čovekoljublja uprkos svemu.  

Like&Share